III podróż studyjna - Wschodnie i południowe Kaszuby - w ramach programu NPRH "Gniazdo Gryfa&qu

W dniu 2 lipca 2017 r. miała miejsce trzecia podróż studyjna w ramach projektu NPRH „Gniazdo gryfa”, kierowanego przez prof. Cezarego Obracht-Prondzyńskiego. Tym razem w podróż, w której uczestniczyło dziewięć osób, udano się na pogranicze kaszubsko-kociewskie i południowe Kaszuby. W czasie tej podróży niezwykle kompetentnym przewodnikiem był prof. Józef Borzyszkowski.

Miejscem wyjazdu tradycyjnie był Gdańsk i następnie poprzez Trąbki Wielkie oraz Skarszewy udano się do Pogódek, dawnej własności cystersów pelplińskich. Tu zwiedzono kościół p.w. świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz otaczający go cmentarz, na którym został pochowany m.in. ks. Szczepan Keller (1827–1872) – zasłużony kapłan diecezji chełmińskiej i twórca „Pielgrzyma” oraz Franciszek Nierzwicki („Stary Franek”, 1821–1904) – lokalny działacz, współpracownik polskiej prasy w okresie zaboru pruskiego. Obejrzano również chylący się ku ruinie kościół ewangelicki w tej wsi, pochodzący z 1899 r.

Następnym punktem wyprawy były Stare Polaszki, w których zwiedzono XVIII-wieczny kościół p.w. św. Mikołaja, powstały z fundacji kasztelana chełmińskiego i starosty kiszewskiego Stanisława Drogosław-Skórzewskiego. Kolejne punkty to m.in Wilcze Błota, gdzie zobaczyliśmy dawną własność Alexandra Treichla (1837–1901) – niemieckiego badacza i dokumentalisty kultury kaszubskiej.

Kierując się do Wiela po drodze przejechaliśmy przez Wdzydze Tucholskie i Borsk, gdzie znajduje się „Jasnochówka”, czyli dawne miejsce pracy twórczej artysty malarza Kazimierz Jasnocha (1886–1966).

We Wielu oczekiwał na nas Tadeusz Lipski – emerytowany nauczyciel, były dyrektor szkół we Wielu, Karsinie i Kościerzynie, a przede wszystkim kaszubski działacz i znawca południowych Kaszub. We Wielu celem podróży było zwiedzenie Muzeum Ziemi Zaborskiej, które mieści się w miejscowym domu kultury i posiada bardzo ciekawe zbiory etnograficzne. Tu też obejrzeliśmy interesującą wystawę dawnych fotografii z Wiela i okolicy.

Po zapoznaniu się z muzeum, udano się na miejscowy cmentarz oraz do pięknego kościoła p.w. św. Mikołaja, wybudowanego w latach 1904–1906. Pamiątkowe fotografie wykonano pod pomnikiem Hieronima Derdowskiego (1852–1902).

Z Wiela przejechano do Karsina, gdzie zwiedzono bardzo bogatą w zbiory historyczno-etnograficzne Regionalną Izbę Pamiątek w miejscowej szkole podstawowej i gimnazjum. Następnie spacerem grupa przeszła do miejscowego drewnianego kościoła p.w. Matki Bożej Różańcowej z 1906 r., gdzie podziwiano bogatą ikonografię.

Z Karsina udano się w dalszą podróż do Brus, gdzie pod pomnikiem Jana Karnowskiego wykonano pamiątkowe zdjęcia. Spod pomnika przejechano na miejscowy cmentarz, aby odwiedzić groby Jana Karnowskiego (1886–1939), ks. Augustyna Wika-Czarnowskiego (1809–1876) – budowniczego bruskiego kościoła oraz dr Józefa Bruskiego (1908–1974).

Po obiedzie przejechano do Brus-Jagli, gdzie na początku zwiedzono Muzeum Chatę Kaszubską w Brusach – filię Centrum Kultury i Biblioteki im. Jana Karnowskiego. Mieści się tam izba pamiątek z liczną kolekcją etnograficzno-historyczną oraz miejsce warsztatów artystycznych. Następnie grupa przeszła do zagrody pp. Chełmowskich, gdzie przyjęta została przez wdowę po wybitnym artyście Józefie (1934–2013) – p. Jadwigę Chełmowską. Przez dłużą chwilę można było obcować z dziełami kaszubskiego artysty.

Kolejnym punktem wyjazdu było Leśno, z jego pięknym drewnianym kościołem p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego datowanym na przełom XVII/XVIII w. Obok kościoła znajdują się groby byłych proboszczów tej parafii oraz grobowce rodzin ziemiańskich: Sikorskich z Leśna i Kossak-Główczewskich z Kaszuby.

Kaszuba była kolejnym punktem podróży. Mijając dwa dwory Główczewskich i młyn wodny, grupa dotarła do Zamku Zaborskiego – oryginalnego domu agroturystycznego p. Stanisława Frymarka.

Ostatnim punktem wycieczki było Przymuszewo – rodzinna wieś wybitnej kaszubskiej pisarki Anny Łajming z d. Żmuda-Trzebiatowskiej (1904–2003). Po zrobieniu pamiątkowych zdjęć pod tablicą pamiątkową, udano się w drogę powrotną do Gdańska.