Instytut Kaszubski

Spis treści:

Józef Borzyszkowski, Wstęp

​

Jan Dolny, Wspomnienia z obozu w Stutthofie i Potulicach więźnia o numerze 9889 w latach 1940-1945

​

Aneks:

Wprowadzenie, Józef Borzyszkowski

W szponach gestapo. Wspomnienia spisał w maju 1945 proboszcz Bruno Schliep - z j. niem. tłum. Ewa Wilińska

Józef Borzyszkowski, Helena z Bruskich primo voto Bałachowska, secundo voto Chomaniowa (1914-2007)

Helena Bałachowska 2 voto Chomaniowa, Dom Łucji (opowieść o mojej Matce) i Kartki z kalendarza dzieciństwa

Relacja Jerzego Sokołowskiego o działalności w "Związku Jaszczurzym i pobycie w Potulicach"

oraz

Oświadczenie dotyczące przekazania w marcu 1945 r. dokumentacji więźniów obozu hitlerowskiego w Potulicach i jego list - Warszawa, dnia 6.12.1979 r. - do Krajowej Komisji b. Więźniów Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych przy Zarządzie Głównym ZBoWiD

"Kindheit" to pierwszy tom pamiętników Anny Łajming, wydany w języku niemieckim

Dwujęzyczna publikacja przygotowana na rocznicę 90. urodzin zawiera wspomnienia dotyczące recepcji twórczości Güntera Grassa, opowieści w konwencji mikrohistorii o spotkaniu z artystą i/lub jego tekstem.

Nasze poprzednie rodowe spotkanie miało miejsce przed 11 laty, a było to 3 i 4 lipca 2004 roku, także w Bąku w zagrodzie Brata! Jego przebieg był niemal w pełni zgodny z zapowiedzianym i opublikowanym w poprzednim tomie programem. Gwoździem programu była msza św. odprawiona pod przewodnictwem J.E. Bpa Włocławskiego ks. dr. Wiesława Meringa, którą koncelebrowali kapłani z rodziny i dekanatu bruskiego z ks. prałatem Zdzisławem Wirwickim z Brus na czele. [...]

Ponieważ zbliża się 80. rocznica urodzin Edzia - najstarszego z naszego pokolenia, wybraliśmy na miejsce spotkania ponownie Bąk. Pierwotnie miało się ono odbyć w samym Piekle, ale to nasze gniazdo władze gminy Dziemiany z inicjatywy proboszcza, dziś śp. ks. kan. Józefa Empla, przechrzciły na Kalwarię! - Zgroza! Jak można zamienić Piekło na Kalwarię? Jeśli już, to niechby była Golgota, ale? Powiedzieliśmy aktualnym gospodarzom Piekieł, gdzie rolę głowy rozrastającej się rodziny i rodowego pustkowia pełni Jerzy Borzyszkowski, że możemy się tam spotkać dopiero wtedy, gdy przywrócą właściwą nazwę naszemu gniazdu? [...]

Specyfiką naszych tomików pozostaje to, iż piszemy nie tylko o rodzinie, ale też o rodowych gniazdach, o wsiach i miejscach naszych spotkań oraz ludziach związanych z Borzyszkowami i Borzyszkowskimi! W niniejszym tomiku tego rodzaju teksty reprezentuje opis sylwetki wyjątkowego autora i jego wyjątkowo ciekawe dzieło - ks. F. Podlaszewskiego Zarys dziejów parafii i Kościoła w Dziemianach. Sądzę, że ten tekst wzbudzi szczególne zainteresowanie nie tylko w samych Dziemianach i w tej pięknej parafii!

(ze Wstępu)

Józef Borzyszkowski

Z okazji Międzynarodowego Zjazdu Gdańszczan przygotowaliśmy polskie tłumaczenie wspomnień Franka Meislera Zaułkami pamięci. Gdańsk - Londyn - Jaffa. Książka ukazuje się w tłumaczeniu Agaty Teperek i Andrzeja Szewczyka, w opracowaniu Miłosławy Borzyszkowskiej-Szewczyk. Opublikowana jest w serii Stegnami pomorskiego pogranicza we współpracy z Miastem Gdańsk.
Książka zawiera autobiograficzną opowieść o okresie życia Franka Meislera do przybycia do Izraela w 1956 roku. Znaczącą jej część zajmują nie tyle refleksje o utraconym świecie gdańskich Żydów, co raczej portrety barwnych postaci oraz obrazy-wspomnienia codzienności Wolnego Miasta Gdańska i Kaszub, których istotny element stanowili także Żydzi.
Frank Meisler to urodzony w Wolnym Mieście Gdańsku (1925) rzeźbiarz i architekt, którego rodzina od pokoleń mieszkała w Gdańsku i na Pomorzu. Uratowany z Holokaustu w ramach akcji kindertransportów.

Spis treści / Inhaltsverzeichnis

Mieczysław Józefczyk, Wprowadzenie / Einleitung

Paulus Herrmann
Relacja o czasach polskich i rosyjskich w Elblągu od stycznia 1945 do maja 1946 roku
Bericht über die Polen- und Russenzeit in Elbing von Januar 1945 bis Mai 1946

Józef Borzyszkowski
Ks. Mieczysław Józefczyk - następca ks. Paulusa Herrmanna. W historii Elbląga
Priester Mieczysław Józefczyk - Nachfolger des Priesters Paulus Herrmann. In der Geschichte Elbings

Autorka to kaszubska Żydówka, urodzona i wychowana w Chmielnie (powiat kartuski) w zasłużonej dla regionu rodzinie. Dzięki pozycji społecznej ojca - członka Towarzystwa Kaszuboznawczego, ławnika, sędziego rozjemczego została wychowana w świadomym poszanowaniu tradycji sąsiadów różniących się wyznaniem i orientacjami narodowymi. Swoje wspomnienia rozpoczyna opisem zdobycia i wkroczenia Niemców do Kartuz. Relacjom z kolejnych etapów prześladowań Żydów, Kaszubów i Polaków, towarzyszy ukazywanie różnych postaw i losów ludzkich w Gdańsku i na Kaszubach. Wraz z końcem wojny nie nadchodzi dla niej koniec udręk i niepewności. Musi walczyć o swoje prawo do pozostania w rodzinnych stronach i do utrzymania własności - małego gospodarstwa wśród jezior kaszubskich. Wspomnienia E. Pintus wydano w wersji dwujęzycznej i zostały bogato zilustrowane zdjęciami archiwalnymi i współczesnymi.

Autor, pochodzący z powiatu kościerskiego, opisuje wybuch wojny, wysiedlenia Kaszubów jesienią 1939 r. do Generalnej Guberni, wywózkę na przymusowe roboty u bauera i ucieczkę stamtąd. Następnie przedstawia swój los podczas robót na Żuławach, służbę w Wehrmachcie, okoliczności ucieczki "na drugą stronę frontu" oraz przebieg służby w wojsku polskim we Włoszech, gdzie wśród jego kompanów byli np. G. Herling-Grudziński czy A. Międzyrzecki. Kończy zaś opisem pobytu we Włoszech oraz w Anglii. O tym jak wyglądało życie w tym okresie w sposób anegdotyczny opowiada B. Brandt w suplemencie (wspaniała jest np. anegdota o samochodach i amerykańskiej żandarmerii). Tym co z pewnością ubogaca książkę jest warstwa ilustracyjna. Autor miał znakomite archiwum domowe, a w nim liczne dokumenty i oryginalne fotografie, szczególnie z okresu pobytu na Zachodzie. Znaczna ich część znalazła się w książce i z pewnością pozwoli lepiej odczytać klimat tamtych czasów.

Książka składa się z dwóch zasadniczych części: wspomnień Józefa Pozorskiego, który zasłynął przede wszystkim jako twórca i przez wiele lat opiekun Ogrodu Dendrologicznego w Wirtach oraz aneksów zawierających rozproszone teksty J. Pozorskiego i teksty mu poświęcone. Całość została opatrzona licznymi zdjęciami archiwalnymi i współczesnymi (w tym także
kolorowymi) oraz przedmową J. Borzyszkowskiego.